Χριστίνα Σαραντίδου
Βασικό στόχο της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί μεταξύ άλλων και η επίτευξη ανταγωνιστικότητας στον ενεργειακό τομέα καθώς και η αποτελεσματική, πλήρης απελευθέρωση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας για τη διασφάλιση των συμφερόντων των τελικών καταναλωτών.
Η Οδηγία 2003/54 συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, πλην όμως οι κανόνες νομικού και λειτουργικού διαχωρισμού που προβλέπονται σε αυτήν δεν κατάφεραν να οδηγήσουν σύμφωνα και με παραδοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως αναφέρεται στο προοίμιο της νεότερης Οδηγίας 72/2009, στον αποτελεσματικό διαχωρισμό των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς από τις δραστηριότητες παραγωγής και προμήθειας, διαχωρισμός που κρίνεται απαραίτητος προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος διακρίσεων τόσο στην εκμετάλλευση των δικτύων, όσο και στην παροχή κινήτρων στις κάθετα ολοκληρωμένες επιχειρήσεις προκειμένου να προχωρήσουν στις ενδεδειγμένες επενδύσεις στα δίκτυά τους.
Στην κάλυψη αυτής της ρυθμιστικής ανάγκης αποσκοπεί η θέσπιση από την Ε.Ε. του λεγόμενου "Τρίτου Ενεργειακού Πακέτου" και της Οδηγίας 2009/72, η οποία θεσπίζει κοινούς κανόνες που αφορούν στην παραγωγή, τη διαχείριση των συστημάτων μεταφοράς και διανομής, την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας και στην προστασία των καταναλωτών, προκειμένου να επιτευχθεί η ουσιαστική απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και να υλοποιηθεί η ενιαία εσωτερική αγορά ενέργειας μέχρι το 2015, προθεσμία που έχει θέσει η Επιτροπή για να συμμορφωθούν και τα 27 κράτη μέλη.
Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, η οποία υποχρεώνει τα κράτη μέλη να θέσουν σε ισχύ τις απαραίτητες για τη συμμόρφωσή τους νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις και να λάβουν τα αντίστοιχα μέτρα εφαρμογής το αργότερο μέχρι τις 3 Μαρτίου 2011 (ημερομηνία κατάργησης της ισχύος της προηγούμενης Οδηγίας), τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ τριών μοντέλων για τις διαδικασίες παραγωγής και προμήθειας της ηλεκτρικής ενέργειας:
Α) Πλήρης ανασυγκρότηση της ιδιοκτησιακής δομής και οργάνωσης, η οποία συνεπάγεται πλήρη ιδιοκτησιακό διαχωρισμό,
Β) Ανεξάρτητο σύστημα χειρισμού, με την ύπαρξη Ανεξάρτητου Διαχειριστή Συστήματος (Independent System Operator - ΙSO), ή
Γ) Ανεξάρτητο σύστημα χειρισμού μεταφοράς, με την ύπαρξη Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς (Independent Transmission Operator - ITO).
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το πρώτο μοντέλο του πλήρους ιδιοκτησιακού διαχωρισμού, τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη του δικτύου, ο οποίος είναι και ο διαχειριστής του συστήματος, είναι ανεξάρτητα από οιαδήποτε συμφέροντα παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας.
Το μοντέλο αυτό αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό και σταθερό τρόπο επίλυσης του εγγενούς προβλήματος σύγκρουσης συμφερόντων κι εξασφάλισης της ασφαλούς προμήθειας.
Τα άλλα δύο μοντέλα (ISO και ITO) επιτρέπουν στις ολοκληρωμένες καθετοποιημένες οντότητες να διατηρήσουν το δίκτυο στην ιδιοκτησία τους, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να διαχωρίσουν αποτελεσματικά τα συμφέροντά τους τουλάχιστον αναφορικά με τη νομική μορφή, την οργάνωση και τη λήψη αποφάσεων, δεδομένου ότι ο ανεξάρτητος Διαχειριστής Συστήματος ή ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς επιτελεί όλες τις λειτουργίες του Διαχειριστή, ενώ παράλληλα υφίσταται λεπτομερές κανονιστικό πλαίσιο και εκτενείς μηχανισμοί ελέγχου αυτού.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των δύο αυτών μοντέλων θα πρέπει να υπάρξουν επιπρόσθετες κανονιστικές διασφαλίσεις, οι οποίες να εξασφαλίζουν με συνθήκες διαφάνειας την ανεξάρτητη λειτουργία των Διαχειριστών σε σχέση με την καθετοποιημένη οντότητα, στην οποία ανήκει ιδιοκτησιακά το δίκτυο.
Πρέπει να επισημανθεί, άλλωστε, ότι με βάση τις προβλέψεις της «τρίτης λύσης» (ΙΤΟ) η ιδιοκτησία και η διαχείριση των παγίων του συστήματος μεταφοράς συγκεντρώνονται στο ίδιο νομικό πρόσωπο, το οποίο υπόκειται όμως σε ειδικές ρήτρες ανεξαρτησίας και αυστηρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο έναντι της λύσης του ανεξάρτητου συστήματος χειρισμού (ISO), δηλαδή της επιλογής διαχωρισμού που προσομοιάζει περισσότερο με το υφιστάμενο μοντέλο με τον ανεξάρτητο ΔΕΣΜΗΕ.
Στα πλαίσια αυτής της Οδηγίας, λοιπόν, προτάθηκε από την ελληνική κυβέρνηση και τη Γενική Συνέλευση της ΔΕΗ η δημιουργία δύο νέων θυγατρικών εταιρειών, προαναγγέλλοντας την υιοθέτηση του τρίτου μοντέλου
(ITO), με τη μετέπειτα συγχώνευση του ΔΕΣΜΗΕ με τη ΔΕΗ Μεταφορά, όπου θα εισέρθουν όλα τα πάγια μεταφοράς.
Στην πρώτη θυγατρική, σύμφωνα με την ως άνω πρόταση που υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα περιέλθουν οι δραστηριότητες μεταφοράς, το προσωπικό της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφοράς, που μέχρι σήμερα ασκούσε τις σχετικές δραστηριότητες, οι γραμμές μεταφοράς, οι ενσωματωμένες οπτικές ίνες, τα κέντρα υπερυψηλής τάσης, οι υποσταθμοί που βρίσκονται υπό την ως άνω Γενική Διεύθυνση, καθώς επίσης και τα οικόπεδα, τα εμπράγματα δικαιώματα, τα υλικά του δικτύου μεταφοράς, τα κτίρια κλπ.
Στη δεύτερη θυγατρική προτείνεται να μεταφερθούν οι δραστηριότητες διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, όπως ασκούνται σήμερα από τις διευθύνσεις διανομής και διαχείρισης νήσων.
Η εταιρία αυτή θα είναι υπεύθυνη για την αξιόπιστη και ασφαλή λειτουργία του δικτύου.
Στην εταιρία αυτή φέρεται να μεταφέρονται το προσωπικό της Γενικής Διεύθυνσης Διανομής και τα περιουσιακά στοιχεία της διανομής με εξαίρεση τα πάγια του δικτύου, τα ακίνητα και τις εγκαταστάσεις, που παραμένουν στην κυριότητα της ΔΕΗ.
Παράλληλα, σύμφωνα με τη νέα Οδηγία, αλλά και λόγω των πιέσεων της τρόικας για άμεσες αλλαγές στην αγορά του ηλεκτρισμού, καλείται η χώρα μας να προτείνει μέτρα, ώστε να συμμορφωθεί τόσο με τις επιταγές της Οδηγίας όσο και το χρονοδιάγραμμα του Μνημονίου.
Συγκεκριμένα, η τρόικα έχει προτείνει την πώληση ή ενοικίαση για μεγάλο χρονικό διάστημα μονάδων της ΔΕΗ (έως και 40% του συνόλου των λιγνιτικών της μονάδων) σε ιδιώτες, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση και άλλες, ιδιωτικές εταιρείες στη «φθηνή» λιγνιτική ενέργεια και να καταστούν έτσι ανταγωνιστικές στην αγορά.
Πλην, όμως, είναι ορθό ότι ένα τέτοιο σενάριο θα καταστρατηγούσε τους στόχους που έχουν τεθεί για την επίτευξη του 20-20-20 ως το τέλος της δεκαετίας, ενώ και η ίδια η ΔΕΗ προσανατολίζεται στη σταδιακή απόσυρση λιγνιτικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές του CO2, ενόψει και της άρσης της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων εκπομπής του στους μεγάλους ρυπαντές από 1ης Ιανουαρίου 2013.
Για το λόγο αυτό το Υ.Π.Ε.Κ.Α. υιοθέτησε την πρόταση της ανταλλαγής ενεργειακής ισχύος παραγόμενης από μονάδες της ΔΕΗ στη χώρα μας με ισχύ που παράγουν εταιρείες του εξωτερικού, τα λεγόμενα energy swaps, προκειμένου να αμβλύνει την υφιστάμενη νόθευση του ανταγωνισμού που προκύπτει από το μονοπώλιο της ΔΕΗ στα λιγνιτικά κοιτάσματα αλλά και τις ευρύτερες στρεβλώσεις που παρατηρούνται στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας .
Στην πρόταση που υπέβαλε η Υπουργός Π.Ε.Κ.Α. στην Επιτροπή προβλέπεται ανταλλαγή ενέργειας μεταξύ της ΔΕΗ και ξένων εταιριών από 01.01.2012, συνολικής ισχύος αρχικά 900 MW, με στόχο τη σταδιακή αύξησή της μέχρι την 01.01.2015 στα 1.500 MW, που σύμφωνα με την Επιτροπή αποτελεί το 40% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη.
Οι Συμβάσεις Ανταλλαγής Ενέργειας, διάρκειας αρχικά 15 ετών με δυνατότητα περαιτέρω ανανέωσης για άλλα 5 έτη, ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες: η πρώτη θα αντλεί ενέργεια από μονάδες που προβλέπεται να βρίσκονται σε λειτουργία μέχρι το 2020 («μεταβατικές»), ενώ η δεύτερη από μονάδες που θα συνεχίσουν να λειτουργούν και μετά το χρονικό αυτό σημείο («μακροπρόθεσμες»).
Η ανταλλασσόμενη ισχύς θα αυξάνεται σταδιακά, ώστε να φτάσει το 2015 στο 40% της ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ από λιγνίτη.
Πάντως από την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης φέρεται να απουσιάζει η δυνατότητα να συμμετάσχουν στη διαδικασία των swaps οι εγχώριοι, ιδιώτες παραγωγοί ενέργειας, προκαλώντας τις αντιδράσεις τους.
Συγκεκριμένα, ο Ελληνικός Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών διατύπωσε την αντίθεσή του με τη συνέχιση της λειτουργίας της αγοράς υπό τον έλεγχο του κυρίαρχου «παίκτη», προοπτική που θα διαιώνιζε τις υπάρχουσες στρεβλώσεις στην αγορά και θα αποτελούσε ένα είδος "virtual power producer".
Πάντως, η Επιτροπή τίθεται υπέρ της ενεργούς εμπλοκής και των εγχώριων παραγωγών, όπως αποδεικνύεται και από την ομιλία του Επιτρόπου Χοακίν Αλμούνια κατά την παρουσίαση της σχετικής δημόσιας διαβούλευσης.
Όπως προκύπτει και από πληροφορίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, αρκετές εταιρείες έχουν μέχρι σήμερα εκδηλώσει κατ' αρχήν ενδιαφέρον για ανταλλαγή ενέργειας από συγκεκριμένες και μόνο μονάδες της ΔΕΗ, καθότι έτσι δίνεται στο συμβαλλόμενο αυτό η δυνατότητα διαχείρισης της παραχωρούμενης ισχύος ως εάν επρόκειτο για ιδιοπαραγόμενη ισχύ.
Επιπλέον, μία ανταλλαγή σε τέτοια βάση είναι ελκυστική, καθώς δημιουργεί ενδεχομένως τις προϋποθέσεις για μία σε βάθος χρόνου φυσική ανταλλαγή παγίων.
Εντούτοις, εκτός των επιχειρηματικών, πλήθος σημαντικών νομικών προβλημάτων πρέπει να επιλυθούν, καθότι οι εταιρείες που θα συμβληθούν με τη ΔΕΗ για την ανταλλαγή της ενέργειας μετά από προηγούμενη έγκριση της Επιτροπής, θα πρέπει
α) να είναι ανεξάρτητες και μη συνδεόμενες με κανέναν τρόπο με τη ΔΕΗ,
β) να έχουν την οικονομική δυνατότητα και αποδεδειγμένη εμπειρία να καταστήσουν την ανταλλασσόμενη ποσότητα ενέργειας βιώσιμη και ανταγωνιστική δύναμη στην αγορά και
γ) η τυχόν συμφωνία που θα συνάψουν με τη ΔΕΗ δεν θα μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω προβλήματα ανταγωνισμού ή στρεβλώσεις στην αγορά.
Την πρόταση αυτή θα επεξεργαστεί η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το χρονοδιάγραμμα της Επιτροπής προβλέπει ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με την προαναφερθείσα λύση των swaps έως τις 11 Φεβρουαρίου και με βάση τα αποτελέσματα αυτά ενημέρωση έως τις 30/6/2011 της Επιτροπής από την ελληνική κυβέρνηση σχετικά με την πρόοδο των σχετικών διαπραγματεύσεων.
Τυχόν ενδείξεις αναποτελεσματικότητας του ανωτέρω σχεδιασμού μπορεί να οδηγήσουν είτε σε επανάληψη των δημοπρασιών με θέση σε ισχύ των Συμβάσεων Ανταλλαγής Ενέργειας από τον Ιανουάριο 2013 είτε στις εναλλακτικές λύσεις, δηλαδή την πώληση μονάδων της ΔΕΗ κατόπιν εγκρίσεως από την Επιτροπή, είτε με την ανταλλαγή τους είτε με την πώληση ενέργειας που θα παράγεται από αυτές ήδη από τον Απρίλιο του 2012, σε περίπτωση που οι Συμβάσεις Ανταλλαγής τεθούν σε ισχύ την 01.01.2013.
Στην περίπτωση αυτή, η ενέργεια που θα πωλείται θα προέρχεται από μονάδες που πρόκειται να αποσυρθούν μετά το 2020.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου