Σχέδιο ΡΑΕ για ριζικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρισμού

Ένα σχέδιο πλήρους αναδιοργάνωσης της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας επεξεργάζεται η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, αφενός μεν διότι είναι κοινός τόπος ότι η αγορά διέπεται από πλήθος στρεβλώσεων που έχουν δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα,αφετέρου δε προκειμένου να προετοιμαστεί η χώρα για το «target model» που θα ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2014.

Σύμφωνα με την ανάλυση των δεδομένων, τα σημερινά προβλήματα ρευστότητας (τα οποία«μπαλώθηκαν» για δύο – τρεις μήνες με την παροχή δανείου από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων) οφείλονται βεβαίως σε συγκυριακούς λόγους όπως η αύξηση των απλήρωτων λογαριασμών της ΔΕΗ και η γενικότερη δυσμενής χρηματοοικονομική κατάσταση της χώρας, ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό δημιουργούνται από δομικές αδυναμίες του συστήματος. Τέτοιες θεωρούνται, μεταξύ άλλων, οι«ασυμμετρίες» στην παραγωγή ηλεκτρισμού, όπου η ΔΕΗ παραμένει η μόνη εταιρεία που έχει πρόσβαση στη (φθηνή) λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή, οι στρεβλώσεις στη δομή και το ύψος των τιμολογίων ρεύματος καθώς και συνολικά στην αγορά Προμήθειας και οι ρυθμίσεις για τη στήριξη και χρηματοδότηση των ΑΠΕ.

Ο πρόεδρος Δρ Νίκος Βασιλάκος και τα στελέχη της Ρυθμιστικής Αρχής έχουν καταλήξει στις βασικές προτάσεις που θα υποβάλλουν προς τη νέα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, φέρονται μάλιστα αποφασισμένοι να προχωρήσουν στις απαραίτητες αλλαγές, ανεξάρτητα από τις αντιδράσεις που προβλέπεται ότι θα προκληθούν από τους εμπλεκόμενους φορείς. «΄Ολοι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο,έχουν βολευτεί με την υφιστάμενη κατάσταση, αλλά το σύστημα δεν λειτουργεί ούτε προς όφελος του καταναλωτή ούτε προς όφελος της χώρας» λέγεται χαρακτηριστικά.

Οι βασικές αλλαγές που περιλαμβάνονται στο σχέδιο αναδιοργάνωσης της ηλεκτρικής αγοράς είναι οι εξής:

Πρόσβαση σε λιγνίτες – νερά

Αυτό που είναι απαραίτητο, σύμφωνα με το σχέδιο, είναι η εξασφάλιση πρόσβασης όλων των συμμετεχόντων, με ισοδύναμο τρόπο, στους διαθέσιμους ενεργειακούς πόρους της χώρας, κατά κύριο λόγο τους λιγνίτες και τα νερά, έτσι ώστε να δημιουργηθούν αντίστοιχου κόστους χαρτοφυλάκια ενέργειας.

Η ΡΑΕ προτείνει μάλιστα την υιοθέτηση του μοντέλου της γαλλικής ενεργειακής αγοράς.Δηλαδή να πωληθεί μεν σε ιδιώτες λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή, με υποχρέωση όμως αυτών που θα την αγοράζουν να διαθέτουν πελάτες λιανικής, ώστε εμμέσως να μεταφερθεί στους καταναλωτές, υπό τη μορφή χαμηλότερων τιμών και τιμολογίων, το οικονομικό πλεόνασμα που «δίνει» η λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή. Ο τρόπος δημοπράτησης της παραγωγής αυτής θα γίνεται με προθεσμιακά συμβόλαια (forward contracts). Θα προωθηθούν συμβόλαια που θα αφορούν διαφορετικές ζώνες κατανάλωσης και θα έχουν διαφορετικό χρονικό ορίζοντα ωρίμανσης. Είναι απαραίτητος ο σχεδιασμός κατάλληλων μεταβατικών διατάξεων για τη σταδιακή και ομαλή απόκτηση μεριδίου της αγοράς λιανικής, έτσι ώστε να υπάρχει δικαίωμα χρήσης των προθεσμιακών συμβολαίων.

Αλλαγές στα τιμολόγια

Επιβεβλημένη θεωρείται η άρση των στρεβλώσεων και σταυροειδών επιδοτήσεων στα τιμολόγια λιανικής, με ορθολογική κατανομή του κόστους μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών καταναλωτών, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η μακροχρόνια ανάπτυξη του ηλεκτρικού τομέα, στη βάση της οικονομικής βιωσιμότητας των σχετικών επενδύσεων και υποδομών.

Σταδιακά, θα προωθηθεί η ορθολογική τιμολόγηση κάθε κατηγορίας καταναλωτών, στη βάση της αποτελεσματικότερης, μακροχρόνια, κατανομής του σχετικού κόστους ανά κατηγορία καταναλωτών. Η πρόσβαση κάθε προμηθευτή σε όλο το μίγμα καυσίμων και η παράλληλη άρση των στρεβλώσεων στα τιμολόγια λιανικής, θα ελαχιστοποιήσει τη δυνατότητα ευκαιριακών κερδών («free ride») από εναλλακτικούς προμηθευτές.

Αυξήσεις των τιμολογίων στο μέλλον θα δικαιολογούνται μόνον αν στηρίζονται στη μείωση της χρήσης του λιγνίτη στο ενεργειακό μίγμα.

Γι΄ αυτό θα πρέπει να εφαρμοστούν κατάλληλα μέτρα, ώστε να αυξηθεί ο μέσος βαθμός απόδοσης των μονάδων, να βελτιωθεί ο ανταγωνισμός στην αγορά φυσικού αερίου, ώστε οι όποιες βελτιωμένες αποδόσεις της αγοράς αυτής να περάσουν και στην αγορά ηλεκτρισμού, και να αυξηθεί, παράλληλα, η απόδοση των δικτύων, ώστε να επιτευχθεί μείωση του κόστους χρήσης του συστήματος μεταφοράς και διανομής στον λογαριασμό του τελικού καταναλωτή.

Η ΡΑΕ προτείνει τέλος να απελευθερωθούν τα τιμολόγια ρεύματος από το «βάρος» των διαφόρων φόρων και τελών, τα οποία προσαυξάνουν το λογαριασμό ηλεκτρικής ενέργειας του τελικού καταναλωτή κατά περίπου 30-40%!

Σύνδεση χονδρικής – λιανικής

Καταλυτικό ρόλο για την ομαλή λειτουργία της αγοράς μπορεί να διαδραματίσει, σύμφωνα με τη ΡΑΕ, η σύνδεση της λιανικής τιμής του ρεύματος με την τιμή της χονδρεμπορικής αγοράς, δηλαδή με την Οριακή Τιμή του Συστήματος (ΟΤΣ). Είναι η τιμή στην οποία πωλούν οι ιδιώτες παραγωγοί και αγοράζει η ΔΕΗ.

Τα ρυθμιζόμενα από το ΥΠΕΚΑ τιμολόγια της ΔΕΗ δημιουργούν κίνητρο στη ΔΕΗ να κρατά την ΟΤΣ σε τεχνητά χαμηλά επίπεδα. Η χαμηλή Οριακή Τιμή βοήθησε στην απελευθέρωση της αγοράς προμήθειας, προσελκύοντας όμως εταιρείες που προσδοκούσαν ευκαιριακά κέρδη. Όταν η Οριακή Τιμή, από τον Σεπτέμβριο του 2011και μετά, αυξήθηκε σημαντικά, κυρίως λόγω της επιβολής από την κυβέρνηση Ειδικού Φόρου στην κατανάλωση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή, οι ιδιώτες προμηθευτές βρέθηκαν σε οικονομικό αδιέξοδο και, συνεπώς, ήταν θέμα χρόνου η έξοδός τους από την αγορά. Πρακτικά η αγορά προμήθειας έχει επιστρέψει πλέον,σχεδόν εξ’ ολοκλήρου, στη ΔΕΗ.

Από την άλλη πλευρά, τυχόν σύνδεση των λιανικών τιμολογίων με την Οριακή Τιμή, χωρίς να εξασφαλιστεί η πρόσβαση τρίτων στην (φθηνή) λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή, θα είχε απλώς ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμολογίων λιανικής.

Κατάργηση μηχανισμών προστασίας

Οι«ασυμμετρίες» στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είχαν ως αποτέλεσμα την ανάγκη λήψης διαφόρων εναλλακτικών μέτρων για τη δημιουργία κινήτρων προς τους ιδιώτες παραγωγούς, με τη μορφή εγγυήσεων εσόδων (γνωστά ως Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος), ή μέσω του μηχανισμού ανάκτησης μεταβλητού κόστους. Τα κίνητρα αυτά πληρώνονται πρακτικά, στο τέλος, από τους προμηθευτές και αφαιρούν έτσι από τους παραγωγούς μέρος του απαραίτητου επιχειρηματικού ρίσκου που πρέπει να αναλαμβάνουν, κάτι που ήταν ίσως θεμιτό στην αρχή της απελευθέρωσης, αλλά τώρα πλέον είναι μη βιώσιμο για όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά.

Η ΡΑΕ προτείνει τώρα τη ριζική μεταβολή των μηχανισμών στήριξης των ιδιωτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, έτσι ώστε να αρθούν τα κίνητρα εκείνα που ωθούν τους παραγωγούς σε κατάχρηση των ευνοϊκών ρυθμίσεων. Θα καταργηθεί ο μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους και θα επανασχεδιαστεί ο Μηχανισμός Διασφάλισης Ισχύος, λαμβάνοντας υπόψη τη σταδιακή μείωση των συντελεστών φόρτισης των θερμικών μονάδων, λόγω της αυξανόμενης διείσδυσης των ΑΠΕ.

Αλλαγές στη στήριξη των ΑΠΕ

Η ΡΑΕ προτείνει την εκ βάθρων αλλαγή της πολιτικής για τις εγγυημένες τιμές που απολαμβάνουν οι παραγωγοί ΑΠΕ για το ρεύμα που παράγουν, ειδικά των φωτοβολταϊκών. Σε συνδυασμό μάλιστα με προτάσεις όπως: αναστολή χορήγησης νέων αδειών, δραστική μείωση του επιτρεπτού χρονικού ορίου για την υλοποίηση και έναρξη λειτουργίας νέων έργων ΑΠΕ, επανέλεγχο εκκρεμών αδειοδοτήσεων,επιβολή εγγύησης επί της άδειας παραγωγής, κ.ά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, η συνεχής ένταξη μονάδων ΑΠΕ στο Σύστημα και η απαιτούμενη, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, πλήρης χρηματοδότησή τους, προσθέτει μηνιαίο έλλειμμα στο ΛΑΓΗΕ 25-30 εκατ. ευρώ. Με βάση τη σημερινή κατάσταση της χώρας, η χρηματοδότηση αυτή δεν είναι πλέον βιώσιμη και το έλλειμμα εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 200 εκατ. ευρώ στο τέλος του χρόνου.

Διαχείριση νερών

Η ΡΑΕ προτείνει την κατάρτιση ενός λεπτομερούς Κώδικα Διαχείρισης Υδροηλεκτρικών Σταθμών και Υδάτινων Πόρων, και ανάπτυξη συγκεκριμένης μεθοδολογίας για τον υπολογισμό της κατώτερης τιμής προσφοράς ενέργειας που μπορεί να υποβάλει στη χονδρεμπορική αγορά ένας υδροηλεκτρικός σταθμός. Ο υπολογισμός της ελάχιστης αυτής τιμής θα γίνεται με τρόπο ώστε αφενός να ελαχιστοποιείται η δυνατότητα χειραγώγησης και ανορθολογισμού επηρεασμού της Οριακής Τιμής από την υδροηλεκτρική παραγωγή, αφετέρου να αποκαλύπτεται και να αντανακλάται στην προσφορά αυτή η πραγματική αξία των νερών.

Energypress.gr